Gedenkdag Cosmas en Damianus - 25 Sept 2013

[Bron: RKK]

Afbeelding #1: (boven) 'Cosmas en Damianus' (Donatello, 1428-1432, oude sacristie van de San Lorenzo in Florence)
Afbeelding #2: 'De genezing van Justinianus door Sint Cosmas en Sint Damianus' (Fra Angelico 1438-40 Museo San Marco, Florence)
Afbeelding #3: Basiliek SS Cosma e Damiano, Rome.
Afbeelding #4: (icoon) helaas onbekend

Cosmas en Damianus zijn heilige tweelingbroers die in de derde eeuw na Christus leefden. Zij werkten als artsen en worden als martelaren vereerd. De Kerk gedenkt hen op 26 september.

Leven:
Cosmas en Damianus (Grieks: Κοσμάς και Δαμιανός) werden geboren in Cilicië, een landstreek aan de zuidoostkust van Klein-Azië. Zij zouden later werkzaam geweest zijn als artsen in de havenstad Aegea, het tegenwoordige Ayaş. Zij aanvaardden geen geld voor hun diensten en werden daarom in het Grieks Ανάργυροι (anarguroi = 'geldlozen') genoemd. Aangenomen wordt dat deze dienstbaarheid geleid heeft tot veel bekeringen tot het christendom. Aan hen worden verschillende wonderen toegeschreven. Zo zouden zij een succesvolle beentransplantatie hebben uitgevoerd, waarbij bij iemand die zijn been verloren had, het been van een overleden Moor werd aangezet (zie afbeelding hieronder).

Vervolging:
Onder de christenvervolging van keizer Diocletianus werden beiden gearresteerd. Zij werden gemarteld ten einde hen het christelijk geloof te doen afzweren. Volgens de overlevering volhardden zij evenwel in hun geloof, ondanks het feit dat zij aan een houten kruis werden gehangen, werden gestenigd en met pijlen beschoten. Uiteindelijk werden de broers onthoofd.

Verering:
Cosmas en Damianus werden vrijwel onmiddellijk na hun dood als heiligen vereerd. Al in de vierde eeuw verrezen kerken in Jeruzalem, Egypte en Mesopatamië waar – volgens Theodoretus van Cyrrhus – relieken van de heiligen werden bewaard. In 527 liet paus Felix III de Tempel van Romulus bij het Forum Romanum ombouwen tot een aan Cosmas en Damianus gewijde basiliek. Deze basiliek was de titeldiaconie van de Nederlandse kardinaal Jo Willebrands.

Schedels:
De schedels van de heiligen worden bewaard in de kerk van de Orde der Clarissen in Madrid. In de tiende eeuw waren deze schedels vanuit Rome naar Bremen meegenomen door aartsbisschop Adaldag van Hamburg-Bremen. Uiteindelijk kwamen ze in Bamberg terecht. Daar werden ze in 1581 geconfisceerd door keizerin Maria, de dochter van keizer Karel V die de schedels schonk aan het Madrileense clarissenconvent. Andere relikwieën die in Bremen werden bewaard, werden later geschonken aan de Beierse koning Maximiliaan I en worden tegenwoordig bewaard in de kerk van Sint-Michiel, in München. Sinds 1413 wordt het bezit van de beide schedels overigens ook geclaimd door de Stephansdom in Wenen. In de kerk van San Giorgio Maggiore in Venetië worden andere relikwieën van de heiligen bewaard.

Patroonheiligen:
Cosmas en Damianus worden genoemd in het eerste eucharistische gebed van de Romeinse Ritus, ook wel de Romeinse Canon genoemd. Zij zijn de patroonheiligen van de artsen, verplegers en apothekers en zieken. Daarnaast ook van de kappers en suikerbakkers. Zij worden speciaal aangeroepen bij zeeziekte, ontstekingen en pest. Zij waren ook de patroonheiligen van de invloedrijke familie de' Medici.

Iconografie:
Cosmas en Damianus worden afgebeeld met medische instrumenten.

Feest:
Het liturgisch feest van de heiligen valt op 26 september. Tot 1969 was dit 27 september, maar aangezien dat ook de feestdag is van Vincentius a Paulo, werd het feest van de Cosmas en Damianus een dag vervroegd.

Stormvloeden:
In Nederland vielen twee stormvloeden op de feestdag van Cosmas en Damianus. Zij worden beide Cosmas-en-Damianusvloed genoemd. Tijdens die in 1477 kwamen delen van Zeeland en Vlaanderen onder water te staan. De Cosmas-en-Damianusvloed van 1509 werd vooral Zeeland getroffen.

[Bron: www.hetkatholiekegeloof.nl]

Cosmas en Damianus (Grieks: Κοσμάς και Δαμιανός) waren volgens de christelijke overlevering tweelingbroers, geboren in de tweede helft van de 2e eeuw in Syrië.

Van hun leven is niets met zekerheid bekend.

Zij zouden allebei geneesheren zijn geweest, die kosteloos hun geneeskundige diensten aanboden (daarom staan zij in de oosterse kerk bekend als de Agioi Anárgyroi, d.i. Heilige Geldlozen) en dankzij hun levenswijze velen tot het christendom bekeerden.

Tijdens de christenvervolging onder keizer Diocletianus behoorden zij tot de eerste slachtoffers.

Zij werden door de stadhouder Lycias gearresteerd en ondervraagd.

Nadat zij over hun christelijke geloof hadden getuigd, werden zij in 303 onthoofd.

Boven hun graf in Cyrrhus is een kerk gebouwd.

Van daaruit heeft hun verering zich naar Rome en van daaruit over de hele wereld verbreid.

Reeds in de 5e eeuw werden zij veel vereerd.

Paus Felix III (paus van 526 tot 530) verbouwde de tempel van Romulus bij het Forum Romanum tot een aan hen gewijde kerk.

Deze kerk was de titelkerk van de Nederlandse kardinaal Johannes Willebrands.

Het christendom ziet Cosmas en Damianus als de patroonheiligen van artsen, apothekers en andere beroepen uit de medische sector.

Zij worden daarom vaak afgebeeld met een attribuut dat daar iets mee te maken heeft.

In de Martinikerk in Groningen is dat bijvoorbeeld een zogenaamd pisglas, een glazen kolf, waarin urine verzameld werd om aan de hand daarvan ziektebeelden te kunnen bepalen.

Hun feestdag valt op 26 september.